Tips voor leerkrachten

Wat doe je als een leerling het scheldwoord janet gebruikt?

Janet is een van de meest gebruikte scheldwoorden onder jongeren. Veel jongeren zien dit niet meer als een scheldwoord maar als een ‘normaal’ onderdeel van hun taalgebruik. Daarom weten leerkrachten niet altijd goed hoe ze hierop moeten reageren. Hier zijn een aantal tips die je kan toepassen.

Wat als leerlingen elkaar uitschelden

Wat doe je als leerlingen elkaar uitschelden voor janet, homo, pédé etc.?

Janet is een van de meest gebruikte scheldwoorden onder jongeren. Veel jongeren zien dit niet meer als een scheldwoord maar als een ‘normaal’ onderdeel van hun taalgebruik. Daarom weten leerkrachten niet altijd goed hoe ze hierop moeten reageren. Het woord janet heeft echter (bijna) nooit een positieve betekenis. Je zal bijvoorbeeld niet snel iemand horen zeggen: “Wow je hebt mooie janettensneakers aan!”
Niet reageren zorgt voor een groter onveiligheidsgevoel onder LGBTI-personen (holebi’s, trans en intersekse personen) die dit taalgebruik horen (schoolklimaatenquête çavaria 2017).
Toch wil je als leerkracht niet als een politieagent door de school lopen en soms heb je ook gewoon weinig tijd om uitgebreid te reageren. Hier zijn een aantal tips die je kan toepassen.

Tip 1: Reageer altijd

Als leerlingen het woord janet (of een gelijkaardig woord) gebruiken op een negatieve manier of als grap, reageer altijd. Dat kan heel erg kort en hoeft niet altijd zwaar bestraft te worden.
Bijvoorbeeld:

Gasten, het is niet nodig om elkaar janet te noemen op deze manier.
Wij gebruiken het woord homo hier niet als scheldwoord dus let een beetje op je taal oké?

Hiermee geef je als team consequent aan dat je LGBTI-negatief taalgebruik niet tolereert. Het zal soms aanvoelen dat dit weinig effect heeft, maar als iedereen consequent is, geef je wel een duidelijke boodschap mee.
Je doet dit trouwens niet enkel om de leerlingen te wijzen op hun LGBTI-negatief taalgebruik maar ook om leerlingen en leerkrachten die dit taalgebruik horen en zelf LGBTI zijn een veiliger gevoel te geven.

Tip 2: Bij het doelbewust uitschelden is meer nodig dan enkel reageren

Als een groepje leerlingen of één leerling een andere leerling doelbewust uitscheldt voor vuile janet etc., dan is enkel aangeven dat dit niet oké is niet voldoende. Neem de persoon of het groepje apart en volg de regels die er binnen de school zijn omtrent pestgedrag. Enkel bestraffen is niet de meest productieve manier van werken. Zorg ervoor dat een leerlingbegeleider het gesprek met de leerling(en) kan aangaan. Denk ook na over herstelgericht werken.

Tip 3 Praat erover met je collega’s

Als je merkt dat een bepaalde groep telkens opnieuw over de grens gaat op het vlak van taalgebruik en/of gedrag praat er dan over met collega’s die les geven aan de leerlingen in de desbetreffende klas. Als er een norm ontstaat binnen een klas dat het oké is om elkaar uit te schelden voor janet/homo etc. dan is het aan te raden om hier eens een gesprek over te hebben. (daarover meer bij tips om het gesprek aan te gaan).

Wat als leerling een leerkracht uitscheldt

Wat doe je als leerlingen een leerkracht uitschelden voor janet, homo, pédé, etc.

Tip: Reageer altijd

Het is belangrijk om altijd te reageren en dit niet aan je voorbij te laten gaan. Ook als je niet precies weet wie het was. Leerlingen werken namelijk vaak vanuit de veilige anonimiteit binnen een groep.
Naast reageren is het in dit geval ook nodig om actie te ondernemen. Een berisping volstaat niet. Leerlingen die een leerkracht uitschelden mogen hier niet mee wegkomen. Volg dan ook de regels die er zijn omtrent pestgedrag en grensoverschrijdend gedrag. Ook hier is enkel bestraffen niet voldoende. Zorg ervoor dat een leerlingbegeleider het gesprek met de leerling(en) kan aangaan. Denk ook na over herstelgericht werken.

Wat als je niet zeker bent wie in de groep riep?

Stuur dan de hele groep naar de leerlingbegeleider. Niets doen omdat je niet precies weet wie het was, is precies hetgeen waarop de leerlingen hopen en zo kunnen ze ongestraft verder gaan. Een gesprek met de leerlingbegeleider is ook geen strafstudie, maar het geeft wel de kans om met de jongeren te praten over waarom het echt niet oké is om dit te doen. Als het consequent dezelfde groep is, dan kan je bij herhaling wel kijken om de groep verder te bestraffen conform de regels die er zijn rond pestgedrag en grensoverschrijdend gedrag.

Hoe het gesprek aan te gaan

Tips voor leerlingbegeleiders en klastitularissen om het gesprek aan te gaan

Soms is enkel een korte reactie niet voldoende, in dat geval kan een gesprek met een leerling of een groepje leerlingen waardevol zijn.

Tip 1: Probeer hen niet te overtuigen van je eigen waarden en/of gelijk

Het kan zijn dat je vanuit je eigen gedrevenheid of betrokkenheid een duidelijk statement wil maken en de leerlingen wil overtuigen dat er helemaal niks mis is met bijvoorbeeld homoseksualiteit. Het gevaar hiervan is dat je snel in een discussie terecht kan komen waarbij zowel jij als de leerlingen de hakken in het zand gaan zetten. Hen overtuigen in een gesprek van een X aantal minuten is weinig realistisch. Probeer dus niet in een discussie over waarden, religie etc. te verzeilen.

Tip 2: Stel reflecterende vragen om empathie op te wekken

In een diverse maatschappij mogen mensen het oneens zijn met elkaar. En mogen we verschillende meningen en waarden hebben. We moeten echter met elkaar samenleven en respectvol met elkaar omgaan. Probeer daar in het gesprek op in te zetten door reflectieve vragen te stellen.
Bijvoorbeeld:

Hoe zou jij je voelen als je klasgenoten je constant uitschelden vanwege je religie, afkomst, huidskleur etc.
Vind je het belangrijk dat mensen jou met respect behandelen?
Hoe denk je dat leerling X of leerkracht Y zich voelt bij dit soort opmerkingen?

Als je merkt dat leerlingen er een dubbele standaard op na houden dan mag je ze hier op wijzen. Waarom is het ene (bijvoorbeeld iemand uitschelden voor janet) toelaatbaar, en het andere niet (bijvoorbeeld racistische opmerkingen maken).

Verwacht bij een gesprek niet meteen een doorbraak. Fouten toegeven is voor veel mensen moeilijk. Maar je plant een zaadje dat misschien later ontkiemt. Maak desnoods een vervolgafspraak of spreek de leerling op een informele manier er nog eens op aan zonder dat er op dat moment een incident aan vooraf gegaan is. Door bijvoorbeeld te vragen: ”heb je nog eens terug gedacht aan ons gesprek van X weken terug?”

Holebi- en trans(gender)thema indirect in je les

Tips voor leerkrachten over hoe je het holebi- en transthema op een indirecte manier in je les kan verwerken.

Sensibilisering is pas mogelijk als het holebi- en transthema niet beperkt blijft tot het vak godsdienst of zedenleer. Als jij of je collega’s het moeilijk vinden om LGBTI-thema’s op een directe manier bespreekbaar te maken dan is het belangrijk om het te normaliseren op een indirecte manier. Het thema op een indirecte manier aanhalen kan je bijna in alle vakken doen. Door de voorbeelden die je gebruikt in opdrachten of de thema’s die je aan bod laat komen. Het kan dan gebeuren dat je daar opmerkingen over krijgt. Je kan het daar dan heel kort over hebben en dan de aandacht terug naar de opdracht sturen.
Met een beetje creativiteit past het in heel wat vakken. Hier zijn een paar tips.

Aardrijkskunde

Op www.ilga.org kan je een wereldkaart downloaden die holebirechten (of het gebrek daaraan) wereldwijd weergeeft. De kaart wordt regelmatig geactualiseerd. Je kan ze ook als poster krijgen.

Geschiedenis

Homoseksualiteit kent een lange geschiedenis. In de brochure ‘Alles wat je altijd al wilde weten over holebi’s’ vind je een handige tijdlijn. Bij het bespreken van historische figuren kan je stilstaan bij hun seksuele oriëntatie, bijvoorbeeld bij Alexander de Grote. Bij het bespreken van de Tweede Wereldoorlog kan je ook de positie van holebi’s en trans personen aanhalen. Als je vertelt dat Joden een davidster opgespeld kregen, kan je ook verwijzen naar de roze driehoek die holebi’s droegen in de concentratiekampen. Ook de geschiedenis van de LGBTI-beweging kan interessant zijn als je het wil hebben over de geschiedenis van sociale bewegingen of de emancipatie van minderheden.

Wiskunde

Tracht in vraagstukken af en toe eens af te wijken van de gebruikelijke heteronorm. Neem bijvoorbeeld ook eens twee mannen of vrouwen als voorbeeld als het gaat over een koppel dat een huis koopt of de belastingbrief invult.

Rechtsvakken

In België is de laatste jaren heel wat veranderd voor holebi’s en trans personen op juridisch vlak. Laat de studenten eens de verschillende wetten opzoeken en bestuderen. Denk hierbij aan het automatisch meemoederschap, de openstelling van het burgerlijk huwelijk of de nieuwe transgenderwetgeving. Je kunt in de klas interessante vergelijkingen maken met de juridische situatie in andere landen.

Handige links

Enkele handige links:

De website 'School uit de kast'
Voor heel wat achtergrond informatie en kanten-klaar educatief materiaal
De online webshop van çavaria
Hier kan je de basisbrochures terugvinden
- Alles wat je wilde weten over holebi’s
- Alles wat je wilde weten over transgender personen
- Trans@school
De enquête over het schoolklimaat

Heb je nog vragen of ben je op zoek naar nog meer informatie? Neem dan gerust contact op met het onderwijsteam van çavaria via [email protected]